Preokret od kapitalizma ka socijalizmu i od socijalizma u kapitalizam
Period od šesdeset godina u kojem se ispoljavao naučnoistraživački rad istraživača u Institutu ekonomskih nauka obavljao se u dva međusobno različita društvena ambijenta. U ovom radu su u sasvim reduciranoj formi sublimirana ova dva perioda. Prvi deo rada se bavi teorijskim polazištima, ekonomskom politikom i praksom uspostavljanja društvenoekonomskog sistema socijalističkog samoupravljanja, zasnovanog na društvenoj svojini. Teorijsko utemeljenje prelaska iz kapitalizma u socijalizam se nalazilo u Marksovim ekonomskim, filozofskim, političkim i sociološkim pogledima na buduće društvo u kojem se radnička klasa oslobođa eksploatacije. Sistem socijalističkog samoupravljanja u prvim decenijama, sve do 1980. godine, ostvario je impresivne rezultate iskazane u stopama ekonomskog rasta i smanjivanju društvenih nejednakosti. Ekonoski rast i razvoj temeljio se na autonomnim izvorima akumulacije, inflatornom finansiranju i depresijaciji nacionalne valute. Uticaj stranog kapitala na razvoj nije bio dominantan. Ključni problem socijalističkog ekonomskog poretka nalazio se u ekonomskoj neefikasnosti samoupravnog preduzeća i sklonosti zaposlenih da favorizuju ličnu potrošnju u odnosu na akumulaciju i ulaganja u razvoj. Ekonomska kriza socijalističkog sistema se ispoljila osamdesetih godina prošlog veka. Samoupravni Jugoslovenski socijalizam nije našao odgovore na izazove krize i urušio se devedesetih godina prošlog veka zajedno sa čitavim sistemom Istočnoevropskih centralno - planskih ekonomija. Povratak u kapitalizam i tržišnu privredu bio je teorijski i empirijski izazov. Drugi deo ovog rada bavi se pitanjima „tranzicije” ili povratka u kapitalizam. U vezi sa tranzicijom iz socijalizma u kapitalizam na sceni su bile prisutne dve koncepcije: evolutivni prelaz i „šok terapija.” Skoro sve socijalističke zemlje, pa i Srbija je prihvatila model „šok terapije” zasnovan na potpunoj liberalizaciji, deregulaciji i privatizaciji. Prelaz iz socijalizma u kapitalizam nije doveo do snažnijeg ekonomskog rasta i razvoja. Očekivanja vezana za savršenost tržišne samoregulacije su razočaravajuća. Tranzicija iz socijalizma u kapitalizam je dovela do preraspodele društvenog bogatstva i dohodaka bez razvoja.
https://tinyurl.com/2e6x3uyv
