Šum na srcu je česta, svakodnevna pojava u pedijatrijskoj praksi koja kod svakog roditelja budi strah da njegovo dete ima bolesno srce, odnosno neku srčanu manu. Na sreću najčešće nije tako. Smatra se, naime, da više od 50% zdrave dece ima šum na srcu. Pošto se ovakav šum sreće kod inače zdravog srca on se naziva funkcionalni ili fiziološki šum (u žargonu se često naziva i „šum zdravog srca”). On se najčešće otkrije tokom infekcije (bilo kog porekla) praćene povišenom temperaturom. Ovakvi šumovi imaju svoje specifične zvučne karakteristike koje ih odvajaju od šumova kod bolesnog srca (tzv. organski šumovi). Iskusan pedijatar je sposoban da napravi razliku između fiziološkog i organskog šuma i najčešće ne saopštava odmah roditeljima da njihovo dete ima šum. Najčešće, pedijatri sačekaju da prođe infekcija, pa uporede kvalitet i jačinu ovog šuma - ako je šum slabiji ili je nestao, potpuno je sigurno da se radilo o fiziološkom šumu, a ukoliko je šum istog intenziteta upućuje dete dečijem kardiologu. Upravo je ova promenljivost osnovna karakteristika funkcionalnog šuma, za razliku od šuma kod bolesnog srca koji je uglavnom mnogo jači i ne menja se bitnije tokom vremena.

Kada prvi put saznaju da njihovo dete ima šum na srcu, roditelji ne bi trebalo da se uplaše i da paniče, jer se zna da od 1000 dece sa šumom, samo 3-4 ima zaista oboljenje srca. Da bi potpuno sigurno isključili postojanje srčane mane (najčešće, urođene) potrebno je da se konsultuju sa dečijim kardiologom. Ovaj pregled nije hitan, posebno ako dete nema nikakvih tegoba. Ovo se naročito odnosi na veću decu, decu uzrasta preko 2 godine. Sve teške urođene srčane mane se po pravilu ispoljavaju u prvim danima ili mesecima život, pa je verovatnoća da dete, kome su lekari prvi put otkrili šum sa 7 ili 11 godina, ima tešku srčanu manu, veoma mala.

Zadatak dečjeg kardiologa je da osim kliničkog pregleda (auskultacije), uradi barem i EKG ispitivanom detetu. Nakon ovog osnovnog kardiološkog ispitivanja sa velikom verovatnoćom može se isključiti postojanje ozbiljne urođene srčane mane. Postoje, međutim, neke srčane mane koje ne moraju biti praćene jakim šumom ili ozbiljnim tegobama. Zbog toga bi bilo dobro, posle ovog pregleda zakazati i ultrazvučni (ehokardiografski) pregled. Ukoliko se i ovim pregledom potvrdi da se radi o funkcionalnom šumu, odnosno da je srce deteta potpuno zdravo, ispitivanje je završeno. Roditeljima je potrebno objasniti da će njihovo dete i narednih godina imati šum na srcu koji će se povremeno čuti jače, a povremeno slabije (ili nestati), a da će definitivno nestati najkasnije do puberteta. U pubertetu su grudni koš i okolni mišići mnogo razvijeniji, srce je dalje od slušalica, pa se ionako tihi šumovi ne čuju.

U međuvremenu, čak iako se čuje šum, dete je sposobno za normalne životne aktivnosti, uključujući i najteže fizičke napore, odnosno može da se aktivno bavi sportom bez ikakvih problema. Kada jednom dokažemo da nema urođene srčane mane (ultrazvučnim pregledom), dalje kardiološke kontrole više nisu potrebne, osim kod dece koja se bave aktivnim, takmičarskim sportom.

Na žalost nisu svi šumovi na srcu bezazleni. Iako se misli da se srčane bolesti isključivo javljaju kod starijih ljudi, jedan relativno veliki broj dece ima bolesno srce. Najčešći uzrok srčanih problema u dečijoj populaciji su urođene srčane mane. Urođene anomalije na srcu se sreću češće nego na bilo kom drugom organu. Skoro svako stoto novorođenče ima neku od urođenih srčanih mana. Šum na srcu je često prvi znak oboljenja srca kod ove dece. Ono što bi, međutim, trebalo znati je da se šum kod ove dece ne mora čuti odmah po rođenju. Najčešće se šum na srcu otkrije prilikom otpusta iz porodilišta ili na prvim pregledima u savetovalištu, pred redovnu vakcinaciju.

Ne retko su šumovi kod pojedinih srčanih mana vrlo tihi, a tegobe potpuno odsutne, pa se dešava da neke urođene srčane mane otkrijemo tek u uzrastu od 10 ili 12 godina. Tada su roditelji prilično nepoverljivi i ne mogu da prihvate činjenicu da njihovo naizgled zdravo dete (koje se čak bavilo i sportom) ima urođenu srčanu manu kaja zahteva hiruršku korekciju.

Deca kod kojih se potvrdi postojanje urođene srčane mane moraju biti podvrgnuta detaljnim ispitivanjima, a najčešće i terapiji (medikamentnij i hirurškoj). Prognoza kod ovih bolesnika je veoma šarolika. Jedan broj urođenih srčanih mana može „proći” spontano (ne zahteva hirurško lečenje), druge srčane mane zahtevaju operaciju, posle koje mogu da vode relativno normalan život (takvih je najviše), a u trećoj grupi su veoma teške urođene srčane mane koje zahtevaju nekoliko operacija, sa neizvesnim udaljenim rezultatima (na sreću, takvih je najmanji broj).

U najkraćem, dakle - šum na srcu kod dece najčešće nije znak bolesnog srca, ne zahteva hitan odlazak kod lekara, ali zahteva barem minimalno ispitivanje od strane obučenih dečijih kardiologa. Drugim rečima, nema mesta panici, verovatnoća da je dete, koje ima šum na srcu, bolesno, je vrlo mala.